تصحیح فرهنگ تماشای تلویزیون در کودکان و نوجوانان

«کودک من از سه سالگی با دیدن کارتونی شیفته یکی از شخصیت های این کارتون شد. او از ما خواست که سی دی این کارتون را برایش تهیه کنیم و ما را واداشت تمام اسباب بازی ها، کارت های بازی، عکس، عکس برگردون و حتی لباس هایی را که مربوط به این کارتون و به ویژه شخصیت اصلی کارتون است را برای او گردآوری کنیم.»
این نمونه که از زبان مادر یک کودک پنج ساله بیان شده کافی است تا نشان دهد کودکان تا چه اندازه تحت تأثیر فیلم ها و کارتون هایی که در جعبه جادو به نمایش در می آید قرار می گیرند. تماشای تلویزیون در کودکان در حد اعتدال مشکلی ایجاد نمی کند. اما هنگامی که میزان تماشای آن به چندین ساعت در روز افزایش می یابد تبدیل به موضوعی می شود که نگرانی های زیادی را در میان کارشناسان مسائل اجتماعی و روانشناسان به وجود می آورد. به همین خاطر کنترل ساعت هایی که کودکان و نوجوانان تلویزیون تماشا می کنند و نوع برنامه هایی که نگاه می کنند ضروری است. 
* ساعت های تماشای تلویزیون را برای بچه ها محدود کنیم
در حال حاضر در همه خانه ها تلویزیون وجود دارد و کودکان از همان ابتدا به دیدن تلویزیون عادت می کنند. به طور کلی هم تصاویر تلویزیون برای بچه ها پدیده جالبی است. تحقیقاتی که در سراسر جهان انجام می شود حاکی از این است که اکثر کودکان تماشای تلویزیون را یکی از تفریحات روزانه به حساب می آورند. به عنوان مثال در امریکا آمارها نشان می دهد، هر کودک به طور متوسط چهار تا پنج ساعت در روز تلویزیون تماشا می کند که این ساعت ها در روزهای شنبه و یکشنبه به 10ساعت نیز می رسد. تحقیقات دیگر نشان می دهد بچه هایی که در طبقات پائین تر اقتصادی و اجتماعی هستند زمان بیشتری را صرف تماشای تلویزیون می کنند. آنها بیشتر از آن که با والدینشان حرف بزنند یا با دوستانشان بازی کنند و به ورزش و تفریح بپردازند و یا کتاب بخوانند تلویزیون تماشا می کنند.
یک نکته جالب در کشور ما هم این است که برخی از والدین برای ساکت کردن بچه هایشان حتی آنها را تشویق می کنند که بیشتر و بیشتر تلویزیون نگاه کنند و به هیچ وجه هم توجه نمی کنند که چه برنامه ای از تلویزیون در حال پخش است. در بسیاری از خانه ها هم می بینیم که کودکان تا اواخر شب همراه پدر و مادرشان مشغول تماشای برنامه ها و سریال های پلیسی و خشن و یا فیلم هایی با موضوع دعواهای خانوادگی هستند. بدون این که والدین به این نکته توجه کنند که با این کار ممکن است بچه هایی پرخاشگر و یا با احساس ترس و ناامنی پرورش دهند.
این در حالی است که محققان نیز تأکید می کنند کودکانی که به ویژه بیش از پنج ساعت تلویزیون تماشا می کنند در آینده در معرض بسیاری از اختلالات جسمی و فکری قرار می گیرند. چراکه تماشای زیاد تلویزیون بر عملکرد طبیعی مغز اثر می گذارد، به چاقی و خشونت و پرخاشگری منجر می شود و اختلالاتی در حافظه به وجود می آورد.
یک تحقیق در امریکا نشان می دهد که کودکانی که در سنین بسیار کم تلویزیون تماشا کنند، وقتی به سن مدرسه می رسند، قدرت تمرکز و دقتشان کاهش می یابد. به همین علت، انجمن متخصصان اطفال امریکا توصیه می کند که کودکان کمتر از دو سال اصلاً تلویزیون تماشا نکنند. از نظر روانی نیز کودکان با تماشای تلویزیون ممکن است که تکیه کلام های نامناسب پیدا کنند، رفتارهای بی ادبانه داشته باشند، پرخاشگر شوند و یا به رفتارهای خطرناک دست بزنند. اما بیشترین نگرانی ای که از بابت تماشای زیاد تلویزیون به وسیله کودکان و نوجوانان به وجود می آید این است که نسل آینده ممکن است خشن و پرخاشگر شوند. ما بارها شنیده ایم که کودکان یا نوجوانانی به تقلید از شخصیت فیلم ها به همسالانشان آسیب رسانده اند. برخی از کودکان هم با الگو گرفتن از این برنامه ها و توسل به پرخاشگری و خشونت سعی می کنند جلب توجه کنند. 
* عاقبت تماشای فیلم ها و کارتون های خشن
فیلم ها و سریال های خشن برای کودکان و نوجوانان، بویژه پسران کشش زیادی دارد. برخی تئوری ها می گویند فیلم های خشن می تواند موجب تخلیه روانی فرد شود. چون فرد با شخصیت های فیلم احساس همذات پنداری می کند و در نتیجه سرخوردگی هایش را با رفتارها و حرکات او تخلیه می کند. ولی نظریات روانشناسی دیگر تأکید می کند که وقتی زمینه های فقر و بیکاری فراهم باشد، فیلم ها و سریال های خشنی که مرگ و شکنجه و.‎.. را ساده می گیرند به افزایش خشونت و حتی الگوبرداری از رفتارهای خشن می انجامند و به طور کلی احساسات پرخاشگرایانه تماشاگر را تحریک می کنند به طوری که وی می خواهد آنچه را دیده بروز دهد.
دکتر معصومه رفیقی روانشناس کودک به تأثیر صحنه های خشن بر کودکان اشاره می کند. وی می گوید: «بچه ها هرچیزی را که می بینند الگو قرار می دهند. یادگیری آنها براساس دیده ها و شنیده هایشان است. خشونتی که فیلم نمایش می دهد حتی بچه های آرام را پرتحرک می کند. اگر آنها در خیالپردازی هایشان نسبت به قهرمان فیلم احساس سمپاتی پیدا کنند، با او همانندسازی می کنند و رفتارش را الگو قرار می دهند.»
وی می افزاید: «خانواده های زیادی به من مراجعه کرده و گفته اند که فرزندشان پرخاشگر و لجباز است. وقتی بررسی کردم دیده ام که در خانه شان، تلویزیون، ماهواره و بازی های رایانه ای وجود دارد. در حالی که پدر و مادرها هم نظارت دقیقی روی کارهای بچه ها ندارند. اگر فیلمی مشهور شده باشد، برای آنها تهیه می کنند و ایشان را تنها می گذارند که فیلم را نگاه کنند، بدون این که بدانند در فیلم چه چیزهایی هست و چه قدر روی بچه تأثیر می گذارد. در حالی که وقتی از خانواده هایی که مراجعه می کنند می پرسم اوقات فراغت بچه هایشان را با چه پر می کنند و بچه ها چه برنامه هایی می بینند، می گویند تا آخر شب فیلم می بینند. در حالی که کودکان حتی سریال های خاص بزرگسالان را هم همانندسازی می کنند و از آنها الگو می گیرند. بنابراین بهتر است پدر و مادرها خودشان را از برنامه خاص خودشان محروم کنند تا بچه ها هر چیزی را نبینند.»
جالب این است که کارشناسان می گویند که کارتون های خشن هم می تواند موجب شود بچه ها پرخاشگر شوند و حتی با همکلاسیها و همبازی هایشان به زد و خورد بپردازند. به دلیل تأثیر منفی ای که فیلم ها و کارتون ها بر شخصیت کودکان و نوجوانان به جا می گذارد، کارشناسان می گویند که لازم است که در تلویزیون برای فیلم ها و سریال ها محدوده سنی مشخص شود و دائم این محدوده سنی گوشزد شود.
سیمین عفیفی درباره نحوه تأثیر فیلم ها و کارتون های خشن می گوید: «این فیلم ها موجب می شوند بچه ها با همکلاسی ها و همبازی هایشان به زد و خورد بپردازند و خشونتی که در آنها شکل می گیرد در بزرگسالی هم ادامه می یابد. ما بچه هایی را می بینیم که سریال های تلویزیونی را مثل آن چه که دیده اند بازی می کنند و یا کلام و رفتار شخصیت هایی را که می بینند تکرار می کنند و به قالب نقش هنرپیشه می روند. همه اینها می تواند در صورتی که برنامه مناسب کودک یا نوجوان نباشد زیانبار باشد. حالا این را در نظر بگیرید که در کشور ما فرهنگی که براساس آن والدین کودکان و نوجوانان را از دیدن فیلم و کارتون یا سریال منع کنند نیز وجود ندارد. در بسیاری جاها یک خانواده پرجمعیت تنها یک تلویزیون دارد و همه یک فیلم را نگاه می کنند. در بین اینها می تواند کودک و نوجوان هم وجود داشته باشد. در این صورت اگر در محیط اطراف زمینه فقر اقتصادی و فرهنگی هم وجود داشته باشد خشونت سریع در کودک و نوجوان جا باز می کند.»
بسیاری از والدین فراموش کرده اند که لازم است برای زمان اوقات فراغت بچه هایشان برنامه ریزی داشته باشند. در نتیجه فرزندان آنها ساعت های زیادی از اوقات فراغت شان را پای تلویزیون می گذرانند. بسیاری از والدین هم به این نتیجه نرسیده اند که لازم است بر برنامه هایی که بچه هایشان تماشا می کنند نظارت کنند و یا دست کم درباره صحنه های خشنی که بچه ها می بینند توضیح دهند تا آنها دچار ترس های احتمالی نشوند. همچنین همه والدین به کودکانشان گوشزد نمی کنند که همه برنامه های تلویزیون قابل اعتماد نیستند و نباید آنها را باور کنند و یا از آنها الگو بردارند.
والدین می توانند به خاطر فرزندانشان از تعداد ساعت هایی که تلویزیون تماشا می کنند بکاهند و تلویزیون را خاموش نگه دارند و یا در ساعاتی برنامه مورد علاقه خود که برای فرزندشان مفید نیست را تماشا کنند که او در منزل نیست یا خواب است. همچنین می توان در ساعاتی که کودکان و نوجوانان بیشتر تلویزیون تماشا می کنند، پخش برنامه های خشن و نامناسب را محدود کرد و یا با آگهی هایی والدین را از پخش آنها در آن ساعت ها آگاه کرد. در غیر این صورت کنترل نسلی که بدون برنامه ریزی با تماشای بیش از حد برنامه های تلویزیون پرورش می یابد برای همه مشکل خواهد بود.

منبع: سایت خبر گزاری آفتاب